[මෙහි පළ වනුයේ ලලීන් ජයමාන්න විසින් 'කැතලික් ඇක්ෂන්' නමින් රචිත, 2024 සැප්තැම්බර් 25 දින පළ වූ සිනමා විචාරයේ අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ විසින් කරන ලද සිංහල පරිවර්තනය ය.]

මා උදන් ප්‍රනාන්දු හඳුනන්නේ නැත. එහෙත්, ඔහුගේ අලුත් චිත්‍රපටය ගැන විචාරයක් ලියන්නැයි ආරාධනා කරමින් ඔහු පැවසූ කරුණක් වන්නේ, එය කලක් කන්‍යා සොහොයුරියක්ව සිටි, දැන් ඕස්ට්‍රේලියාවේ වෙසෙන ජවිපෙට සම්බන්ධ ලාංකීය කාන්තාවක් ගැන චිත්‍රපටයක් බවයි.
ඔස්ට්‍රේලියාවේ ජීවත් වන, කන්‍යා සොහොයුරියන්ගෙන් (අයර්ලන්ත සහ ලාංකීය) ඉගෙන ගත්, කලින් දැඩි රෝමානු කතෝලිකයෙකු වූ මට උද්යෝගිමත් කන්‍යා සොහොයුරී මිතුරියෝ සිටිති. එබැවින් එම චිත්‍රපටය ගැන මට උනන්දුවක් ඇති විය. එහෙත්, ලිවීමට නම්, චිත්‍රපටය විසින් මා උද්‍යෝගිමත් කර පෙළඹවිය යුතු බව මම පැවසුවෙමි.
70 සහ 80 දශකවල ජවිපෙ යුගය සම්බන්ධ ඓතිහාසික ඡායාරූප සහ බෝපගේ පවුලේ ඡායාරූප ද චිත්‍රපටයෙහි දුටුවෙමි. ඒවා ලංකාවේ ආගමික හා දේශපාලන විඥානයේ සහ ඓතිහාසික ප්‍රචණ්ඩත්වයේ ගැඹුරු ඉතිහාසයක මතක සටහන් වේ.
‘Nun Other Than; The Chithra Bopage Story’ ජනාධිපතිවරණයට පෙර කොළඹ සහ යාපනයේ විවිධ ස්ථානවල තිරගත විය. මම එය මගේ පරිගණකයෙන් තනිවම නැරඹුවෙමි. එහි ප්‍රකාශිත අසාමාන්‍ය අභිලාෂයන් වෙත දැඩිව නැඹුරු වී සිටින අනෙකුත් ලාංකිකයන් සමඟින් මෙම චිත්‍රපටය නැරඹීමට නොහැකි වීම ගැන යම් කනගාටුවක් ඇත. ඇත්තෙන්ම, සිංහල-බෞද්ධ බහුතර රටක ‘කන්‍යා සොහොයුරියකගේ කතාවක්’ රසවත් වන්නේ කීයෙන් කීදෙනාටද! හොලිවුඩය අප්‍රිකාවේ වැඩ කරන ඕඩ්‍රි හෙප්බර්න් සමඟ A Nun’s Story චිත්‍රපටය නිර්මාණය කළ අතර එය ජනප්‍රිය විය. එය මගේ දෙමාපියන් සමඟ ලිබර්ටියේදී නැරඹූ බව මට මතකය.
ඉන්පසුව, ශ්‍රේෂ්ඨ බ්‍රිතාන්‍ය අධ්‍යක්ෂක, මයිකල් පවෙල්ගේ Black Narcissus (‘47) චිත්‍රපටය සිහි වේ. එය සුදු කන්‍යා සොහොයුරියන් අතර ඛේදජනක චිත්තවේගීය කැළඹීම් ඉදිරිපත් කරන තාක්‍ෂණික වශයෙන් විශිෂ්ට සම්භාව්‍ය චිත්‍රපටයකි. ඉතා උස් හිමාලයානු පර්වතයක් මත පිහිටි දුරස්ථ කන්‍යාරාමයක් එයට පසුබිම වේ.
කතෝලික පූජකයෙකු, මට මතක හැටියට නොයෙල් කෲස් පියතුමා, 60 දශකයේ නාගරික පැල්පත් ආශ්‍රිතව බයිසිකලයක් පිළිබඳ මිලිමීටර් 16 චිත්‍රපටයක් නිර්මාණය කළේය. ඒ හැරුණු විට, කතෝලිකයකු වූ ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් ලාංකීය සිනමාවට කළ දායකත්වය අති මහත්ය. එහෙත්, ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ අභ්‍යන්තර අධ්‍යාත්මික සදාචාරාත්මක සමාජ වටිනාකම් සහ එහි නවීන ආයතනික ආචාර ධර්ම (පශ්චාත් දෙවන වතිකානු ප්‍රතිසංස්කරණ) ලංකාවේ සංස්කෘතික නිෂ්පාදන සඳහා විෂය වී නැත. මා මෙහිදී සිතන්නේ 60 දශකය සහ 70 දශකයේ මුල පිළිබඳවයි. ඒ වනාහි, මා ශ්‍රී ලංකාවෙහි ජීවත් වූ හෝ ලාංකීය සිනමාව පිළිබඳ පර්යේෂණ සඳහා නිතිපතා එහි සංචාරය කළ කාලයයි.
Nun Other Than; The Chithra Bopage හෙවත් චිත්‍රා බෝපගේගේ කතාව යනු උදන් ප්‍රනාන්දු විසින් ඉංග්‍රීසි සහ සිංහල භාෂාවෙන් නිර්මාණය කළ මිනිත්තු 90ක නාට්‍යමය වාර්තා චිත්‍රපටයකි. වසර ගණනාවක් විදේශයන්හි ජීවත් වී සේවය කර ඇති උදන් ප්‍රනාන්දු වාර්තා චිත්‍රපට කිහිපයක් නිර්මාණය කළ අයෙකි.
1978 සහ 1984 අතර ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ (ජවිපෙ) ප්‍රධාන ලේකම් ලෙස කටයුතු කළ ලයනල් බෝපගේ සමඟ විවාපත් චිත්‍රා බෝපගේ දැන් ඕස්ට්‍රේලියාවේ මෙල්බර්න්හි ජීවත් වෙයි. චිත්‍රා (මුදලිගේ) බෝපගේගේ කේන්ද්‍රීය චරිතය මත මෙම වාර්තා නාට්‍යය නිර්මාණය කර ඇත. චිත්‍රා තරුණියක ලෙස ලංකාවේ ගත කළ ජීවිතය සහ දැඩි සැලකිල්ලකින් සහ කරුණාවකින් යුතුව මහ රෝහලේ සේවය කරන විදේශික (සුදු) හෙද කන්‍යා සොහොයුරියන් තමන් රෝගියෙකු ලෙසින් නිරීක්ෂණය කර, ඔවුන් අනුව රෝමානු කතෝලික කන්‍යා සොහොයුරියක් වීමට තීරණය කළ ආකාරයත් චිත්‍රපටය විස්තර කරයි. මෙම කන්‍යා සොහොයුරියන් මට හොඳින් මතකය. ඔවුන් අවසාන වශයෙන් කැපවීමෙන් සේවය කළ ස්ථානයක් වන්නේ ඉතා උස් බිත්ති සහිත හැඳල ලාදුරු සරණාගතාගාරයයි.
මෙම නාට්‍යමය ප්‍රතිනිෂ්පාදනයට විෂය වන්නේ, චිත්‍රා තරුණ වියේ කන්‍යා සොහොයුරියක ලෙස පුහුණු වූ හා සේවය කළ ජීවිතය සහ ඇය ආගමික සංස්ථාව අතහැර ගොස් විවාහ වූ මුල් කාලයයි. චිත්‍රාගේ වැඩිමහල් සොහොයුරිය වන රෝහිණී, සොහොයුරා කිංස්ලි මුදලිගේ, ඔහුගේ බිරිඳ ශ්‍යාමා සහ ප්‍රීතිමත් කන්‍යා සොහොයුරියක් වන නොයෙල් ක්‍රිස්ටීන් ප්‍රනාන්දු වැනි චිත්‍රාගේ ජීවිතය සමග සම්බන්ධ ප්‍රධාන චරිත සමඟින් නිර්මාණය වන මෙම චිත්‍රපටය මූලික වශයෙන් 'ටෝකින්-හෙඩ්ස්' ගණයට අයත් වේ. චිත්‍රා සමාජ සාධාරණත්වය පිළිබඳ දැඩි හැඟීමක් ඇති සහ ගායනයට ලැදි, එයට ගැළපෙන කටහඬක් ඇති උද්‍යෝගිමත් තරුණ කාන්තාවක ලෙස එහි නිරූපණ්‍ය කෙරේ.
මෙම මතක සටහන් හරහා, චිත්‍රාගේ පමණක් නොව, ඇයගේ රෝමානු කතෝලික පවුලේ ද ලිබරල් ආචාර ධර්ම, ඔවුන්ගේ පහසු ද්විභාෂා භාවිතය, ලෝකයට විවෘතභාවය, මානවවාදී හා පුළුල් 'විශ්වීය කතෝලික ධර්මයක්' පිළිබඳ විශ්වාසය චිත්‍රපටය තුළින් දැකගැනීමට හැකි වේ. ආගමික පූජකවරුන් වෙතින් අධ්‍යාපනය ලද ද්වීභාෂික පුද්ගලයන් වුවත්, කතෝලික ගම්මානවල ගැඹුරින් මුල් බැසගත් මිනිසුන් වන මගේ දෙමවුපියන් ද යම් පසුගාමී වැඩවසම් වටිනාකම් තිබූ අයයි. චිත්‍රාගේ පවුල තුළ වැඩවසම් ආකල්ප ඉතිරිව නොතිබීම කතෝලික පවුලකින් පැමිණි මාගේ ද ඇස් අරින කාරණයක් විය. චිත්‍රාගේ මව ඇය කන්‍යා සොහොයුරියක් වීමට එකඟ වන ආකාරය (ඇයගේ පැහැදිලි කැමැත්ත වූයේ ඇය විවාහ වීම දැකීමට වුවද), මෙම නිදහස් අදහස් සඳහා එක් උදාහරණයක් වන අතර, අනෙක් දෙය නම්, ලයනල් සමඟ විවාහ වීමට චිත්‍රා ආගමික සංස්ථාවෙන් ඉවත් වීම පිළිබඳ මවගේ ආකල්පයයි.
ලයනල් චිත්‍රාගේ මවගේ රුචිකත්වයට ද අනුකූල නැත. චිත්‍රා වෙනත් ‘සුදුසු’ පුද්ගලයකු සොයා ගන්නවාට ඇය කැමැත්තෙන් පසුවන මුත්, චිත්‍රාගේ තේරීමට ගරු කරමින් එම විවාහය පිළිගනී. කෙසේ වෙතත්, ලයනල්ව හේතුවක් නොමැතිව නීතිවිරෝධී ලෙස අත්අඩංගුවේ තබාගෙන සිටින අවස්ථාවේ චිත්‍රාට ඇති වන ආතතිය අවම කිරීම සඳහා ඇය මිණිබිරිය රැකබලා ගැනීමට මුළුමනින්ම කැපවෙයි. අවිස්සාවේල්ලේ චිත්‍රාගේ කතෝලික පවුලේ මෙම ඉවසිලිවන්ත සහ විවෘත ආකල්පය අපගේ ලාංකීය සංස්කෘතියේ කැපී පෙනෙන අංගයක් වන අතර ඇගේ දෙමාපියන්ට සහ සහෝදර සහෝදරියන්ට මෙම චිත්‍රපටය සැබෑ උපහාරයකි. චිත්‍රා ගැන ආදරයෙන් කතා කරන ඇගේ සහෝදර සහෝදරියන් සහ නෑනාද ස්ත්‍රී පුරුෂ අන්තර් පුද්ගල සබඳතා සම්බන්ධයෙන් ඉතා විවෘත ආකල්ප ඇති අයයි. චිත්‍රාගේ තේරීම් ගැන ඔවුන් බලපෑම් කරන්නේ නැත. ඇගේ ධෛර්යය සහ සැලකිය යුතු ගායන කුසලතාව ඔවුහු අගය කරති. ඔවුන් සියලු දෙනාම කල්පනාකාරී, ආදර්ශවත් ලාංකිකයන් ලෙස මට පෙනී යයි.
සිංහල සිනමා සන්දර්භය තුළ 'ලිංගික නිදහස' බොහෝ විට වාරණය කළ යුතු ක්‍රිස්තියානි සංකල්පයක් ලෙස සංකේතවත් කර තිබේ (උදා: හංස විලක්, දැකල පුරුදු කෙනෙක්...). එහෙත්, මෙම චිත්‍රපටයේ අවධානය ග්‍රහණය කරගන්නා මෙම ලිහිල් ලිබරල්වාදය සහ වෙනස්කම් සඳහා විවෘතභාවය නැවුම් හුස්මකි.
60 දශකයේ ඝෝෂාකාරී දේශපාලන සිරස්තලයක් වෙනස් ලෙස භාවිතා කරමින් මෙය සැබෑ, ප්‍රබුද්ධ “කතෝලික ආක්‍රමණය” යැයි කෙනෙකුට පැවසිය හැකිය. ක්‍රිස්තියානි පාසල් රජයට පවරා ගැනීමට එරෙහිව ඇති වූ සංවිධානාත්මක විරෝධතා සම්බන්ධයෙන් එම සංකල්පය භාවිතා කළ ආකාරය මට හොඳින් මතකය.
ක්‍රිස්තියානි පාසල් රජයේ අධ්‍යාපන පද්ධතියට ඇතුළත් කළ විට කතෝලික ආගමික අධ්‍යාපනය සහ සාරධර්ම අහිමි වනු ඇතැයි බියෙන් මගේ පවුල මෙම ඊනියා ‘කතෝලික ආක්‍රමණයට’ සම්බන්ධ විය. 1984දී ලයනල් ජනතා විමුක්ති පෙරමුණෙන් සදහටම ඉවත් වීමට තීරණය කළ විට ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ ද එය හැඳින්වූයේ චිත්‍රාගේ මෙහෙයවීමෙන් සිදු වූ ‘කතෝලික ආක්‍රමණයක්’ ලෙසයි.
චිත්‍රාගේ සහ ලයනල්ගේ මංගල ඡායාරූපය සහ විශේෂයෙන් ඔවුන් දෙදෙනාම සුදු ඔසරියක් ඇඳි ලයනල්ගේ මව සමඟ වාඩි වී, බරපතල ප්‍රකාශයකින් කැමරාව දෙස කෙළින්ම බලා සිටින අයුරු මට මැවී පෙනේ. ලයනල්ගේ විවාහය සහ දේශපාලනය ගැන ඔහුගේ මව සිතන්නේ කුමක්දැයි මම කල්පනා කරමි. නිහතමානී මංගල භෝජන සංග්‍රහයක් වූ එහිදී ඔවුන් මිතුරන් සමග බත් පාර්සල් අනුභව කරන ආකාරය දැක්වෙන ඡායාරූප ප්‍රජා හැඟීමක් ගෙන එයි. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණු සන්දර්භය තුළ නිර්මාණය වූ ලයනල්ගේ ප්‍රගතිශීලී ආකල්ප ඔහුගේ විවාහයට අත්සන් කිරීම සඳහා පුද්ගලයන් තෝරා ගත් ආකාරයෙන් නිරූපණය වේ. ඒ වනාහමි පක්ෂයේ සිටි දෙමළ සහ සිංහල සහෝදරයන් දෙදෙනෙකි. උතුරු සහ නැඟෙනහිර ප්‍රදේශවල සේවය කළ ලයනල් ‘ජාතික ප්‍රශ්නය’ සම්බන්ධයෙන් ජවිපෙ නිල ස්ථාවරයෙන් බැහැර වූ ආකාරය එයින් සංකේතවත් වේ.
'කතා කරන පුද්ගලයන්' හැරුණු විට, චිත්‍රපටයේ ඡායාරූප පෙළක් ද ඉදිරිපත් කර ඇති අතර, වඩාත් කැපී පෙනෙන දෙය නම්, 1977 දී රෝහණ විජේවීර, ලයනල් බෝපගේ සහ සෙසු පිරිස සිරෙන් නිදහස් වූ පසු ජවිපෙ දෙවන අදියරේ ඡායාරූප මාලාවයි. 88-89 භීෂණ සමයේ එජාපය සහ ජවිපෙ අතර ලේ වැකි ගැටුමේදී සමූහ ඝාතනවල සහ විකෘති කරන ලද මළ සිරුරුවල පුවත් ඡායාරූප ද එහි දැක්වේ. මෙම පින්තූරවලින් සමහරක් ඒවායේ ඓතිහාසික තොරතුරු සපයන අතර දැඩි හැඟීම් ද ජනිත කරයි. පසුගිය ජනාධිපතිවරණයට ආසන්න දින කිහිපය තුළ මෙම චිත්‍රපටය තිරගත වන මොහොතේදී ජේ.ආර්. ජයවර්ධන ජනාධිපති ධුරය දැරූ 70 සහ 80 දශක සහ හිටපු ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ අධ්‍යාපන ඇමති ධුරය හෙබවූ සමයේ සිදු වූ 1983 ජුලි වාර්ගික කලබල පිළිබඳ අත්දැකීම් සහිත බොහෝ ලාංකිකයන්ගේ සිත් සතන් තුළ එම මතක ගැඹුරින් අනුනාද වනු ඇත.
වර්තමානයේදී 77වැනි වියේ පසුවන චිත්‍රා ඔස්ට්‍රේලියාවේ මෙල්බර්න් නුවරදී, පිදුරු තොප්පියක් හිස පැළඳගෙන, කැමරාවට කෙළින්ම කතා කරන ආකාරය විශාල සමීප රූපවලින් දක්නට ලැබේ. ඇගේ තරුණ චරිතය සෙමෙන් සෙමෙන් රිද්මයක් නිර්මාණය කරගනී. අතරින් පතර පැකිලීමක සහ දුකක සේයාවක් ද දැනේ. ඇය අතීතය සිහිපත් කරයි. සියල්ල හොඳින් මතක තබා ගැනීමට නොහැකි වීම ගැන කණගාටු වෙයි. සියල්ල ලියා තිබුණා නම් කෙතරම් හොඳදැයි ඇය සිතයි. මට ද එසේමය.
උදන් රූප පෙළගැස්ම මඳක් වෙනස් කර තිබුණි නම්, අපට චිත්‍රා ඇගේ ඕස්ට්‍රේලියානු ‘නව’ සංදර්භය තුළ දැකගත හැකි වනු ඇත. ඕස්ට්‍රේලියාව දශක තුනකට වැඩි කාලයක් ඇගේ නිවහනය. ඇගේ සමීප රූපයේ එකම අඛණ්ඩ රූප රාමුව නිසා අපට 80 දශකයේ ඇයට සහ ඇගේ පවුලේ අයට රැකවරණය ලබා දුන් රට තුළ ඇයව දැකීමට අවස්ථාව අහිමි වෙයි. ආරම්භක ජවනිකාවේදී ඕස්ට්‍රේලියාවේ සුලබ විසල් සුදු ගාලා කුරුල්ලන්ගෙන් පිරුණු ගස් සහිත වීදියක ඇය ඇවිද යනු දක්නට ලැබේ. එයට අමතරව, ඇය ඕනෑම තැනකදී රූගත කළ හැකිව තිබුණි. මෙය මග හැරුණු අවස්ථාවකි. මන්ද යත්, වසර ගණනාවක් පුරා විශේෂයෙන් ලාංකීය බුද්ධිමතුන්, විද්වතුන්, කලාකරුවන්, ක්‍රියාකාරීන් සහ තවත් බොහෝ දෙනෙකුට ආගන්තුක සත්කාරය සැපයූ, චිත්‍රා රැක බලාගත් ත්‍යාගශීලී රට, ඕස්ට්‍රේලියාව නම් ඇගේ නව සන්දර්භය තුළ මෙම විශිෂ්ට කාන්තාව දැකීමට ප්‍රෙක්ෂකයා කැමති විය හැකි බැවිනි.
චිත්‍රා ඕස්ට්‍රේලියාවේ කළ කාර්යයන් ගැන ලබා දී ඇති තොරතුරු එහි පසුබිම පිළිබඳ පැහැදිලි චිත්‍රයක් පින්තාරු නොකරයි. එමඟින් චිත්‍රපටය වඩාත් ආකර්ෂණීය කිරීමට සහ ලාංකිකයින්ට ඕස්ට්‍රේලියාව වඩා හොඳින් අවබෝධ කර ගැනීමට උපකාරී වන්නට ඉඩ තිබුණි. විශේෂයෙන් තවමත් ඔස්ට්‍රේලියාව ගැන තරමක් සැකමුසු දෘෂ්ටියක් ඇති අයට ඕස්ට්‍රේලියාව සහ එහි සමානාත්මතාවයේ වටිනාකම් අවබෝධ කරගැනීමේ අවස්ථාවක් එයින් ලැබෙන්නට තිබිණි.
සිනමාත්මකව ගත් කල, සමහර විට කෙනෙකුට හැඟෙන්නේ, සිනමාකරු පැස්ටල් නිල් පැහැති සාරියෙන් සැරසුණු තරුණ කන්‍යා සොහොයුරියගේ රූපයෙන් වශී වී, තුටු පහටු වෙමින්, ඇය වෙත කැමරාව රඳවාගෙන සිටින බවකි. එහෙත්, චිත්‍රාට තිබුණේ එවැනි සාරි දෙක තුනක් පමණක් බව ද, ඒවා ද දිරා ගිය ඒවා බව ද අපට අසන්නට ලැබේ. එහෙත්, ඒවා ඇගේ සොඳුරු පෙනුමට කදිමට ගැලපේ. වඩාත් නිර්ලෝභීව ප්‍රශංසා කරන්නේ නම්, එය කදිම ‘බ්‍රෙෂ්ටියානු ස්පර්ශයක්’ ලෙස සැලකිය හැකිය! තරුණ දිනරා පුංචිහේවා නිළියක් ලෙස චිත්‍රා ලෙස ඇගේ භූමිකාව රස විඳිමින් සිටින බව සිතමින් මෙම දර්ශනවල දීර්ඝ කාලසීමාව සඳහා නිදහසට කරුණක් සෙවීමට උත්සාහ කළෙමි. එහෙත්, නැවතත්, ඇඳුම්, ආභරණ සහ කොණ්ඩා මෝස්තර සම්බන්ධ තරුණ චිත්‍රාගේ සාමාන්‍ය වින්දනය, විනෝදකාමී තරුණ මධ්‍යම පාන්තික තරුණියකගේ ජීවිතය තුළින් ග්‍රහණය කර ගන්නා ආකාරය දක්නට ලැබේ. දිනාරා යනු බලා සිටිය හැකි, නැවුම් සිනමා නිළියක වන අතර, ඇයගේ නිහඬ ප්‍රකාශනශීලී මුහුණ සහ නිශ්චලත්වය සඳහා ඇති හැකියාව, බුද්ධියේ ගුණාංගයකි. එය කන්‍යා සොහොයුරියක ලෙස චිත්‍රාගේ ආගමික වෘත්තිය සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති ස්වයං විමර්ශනය සහ ස්වයං ප්‍රත්‍යාවර්තීභාවය සඳහා ඇති හැකියාව නිරූපණය කරන්නේ යයි මම සිතමි.
පර්පෙචුවල් හෙල්ප්හි තරුණ සහෝදරියන් ලෙස, චිත්‍රා බුද්ධිමය කාරණා සම්බන්ධ රුචිකත්වයන් පෙන්නුම් කළ අතර අඩු වරප්‍රසාද ලත් පසුබිමක සිටින තරුණයින් සමඟ වැඩ කිරීම සඳහා පුහුණු කිරීමට තෝරාගෙන තිබිණි. ඇක්වයිනාස් විද්‍යාලයේ පුහුණුවීම් අතරතුර, 1971 විනාශකාරී ජවිපෙ කැරැල්ලට සහ රටේ බොහෝ තරුණ උගත් තරුණයින් ඝාතනය කිරීමට හේතු සොයා බැලීමට ඇය අපේක්ෂා කළාය. ඇය ඇගේ කාමරය තුළ ඒ හා සම්බන්ධ පොතක් කියවමින් සිටිනු අපි දකිමු.
සාඩම්බර ලාංකීය කතෝලික උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයකදී (මගේ ඇල්ම මාතාව හෙවත් alma mater ද වන) ඇය ලබාගන්නා මෙම අවබෝධය නිසා, චිත්‍රා ආහාර වේල් තුනක් සහ ප්‍රසන්න පරිසරයක් සමඟින් කන්‍යාරාමයේ ඇය ගෙවන වරප්‍රසාදිත ජීවිතය ප්‍රශ්න කරන්නට පෙළැඹේ. තමන්ට බස්රථවල අසුනක් දීමටත්, සෙසු පැවිද්දන්ට ද එවැනි වරප්‍රසාද ලබා දීමටත් මිනිසුන් පෙළැඹෙන්නේ ඇයිදැයි ඇය ප්‍රශ්න කළාය. ඇය කන්‍යාරාමයෙන් ඉවත් වී ජනතා විමුක්ති පෙරමුණට සම්බන්ධ වීමට හේතු වූයේද එම සිතුවිලිය. ඒ වන විට ලයනල් ඇගේ ජීවිතය සමග බැඳී සිටීම මෙම රැඩිකල් පියවරට පහසුකම් සලසා ඇති බව පෙනෙන්නට තිබුණද, එම තීරණය ඇගේම ස්ථිර විශ්වාසය නිසා සිදුවූවක් බව ඇය ප්‍රකාශ කරයි. තම පවුලට නොදන්වා බෝපගේ හා විවාහ වීම ඒ පිළිබඳ කරදර වූ ඇගේ සොහොයුරා පසු කලෙක සැහැල්ලුවෙන් දකින්නේ ‘එය සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී නොව චිත්‍රපටවල හෝ නවකතාවක ඔබ දකින දෙයක්’ ලෙසයි.
71 අප්‍රේල් කැරැල්ලට නායකත්වය දුන් සංවිධානයට වඩා වෙනස් සංවිධානයක් ලෙස පශ්චාත් කැරැලි සමයේදී ජවිපෙ පෙනී සිටියි. කාන්තාවන් විසින් ‘සමාජවාදී කාන්තා සංගමයේ සම්මේලනයක්’ කැඳවූ අතර, ඉරාකයේ සහ පලස්තීනයේ නියෝජිතයෝ ඊට සහභාගි වූහ. එසේම කැපී පෙනෙන වෙනසක් වූයේ කන්‍යාරාමයෙන් පිටව යාමටත් පෙර සිටම චිත්‍රා ආකර්ශනය කරගැනීමට සමත් වූ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ විමුක්ති ගී ප්‍රසංගයයි. විමුක්ති ගී කණ්ඩායමේ මගේ නැසීගිය මිතුරිය සුනිලා අබේසේකරගේ ඡායාරූපයක් දැකීම හා චිත්‍රා ඇය ගැන ආදරයෙන් කතා කරනු ඇසීම මට සුන්දර විස්මයක් විය.
එහෙත්, චිත්‍රපටයේ ස්ථිර චිත්තවේගීය බලපෑම පැමිණෙන්නේ එහි ආත්මයේ ඇති පරාවර්තක, ස්ථීර සවිඥානකත්වයෙනි. එනම්, 77වැනි වියේ පසුවන චිත්‍රාගේ නිහඬ, අපූරු පැවැත්මයි. කන්‍යා සොහොයුරියක් ලෙස ඇයගේ කාර්යයේ වැදගත්කම සහ ඇගේ සංකීර්ණ හැඟීම් ඉතා පහසුවෙන් කතා කළ හැකි වන්නේ, මා සිතන පරිදි, ඇගේ ආචාරධර්මවල ඇති 'බටහිරකරණය' වූ, ද්විභාෂා ආකල්ප හේතුවෙනි. එසේම, කන්‍යාරාමයේදී ඇයට සිය හැඟීම් නිදහසේ ඇගේ මිතුරු කන්‍යා සොයුරියක සමග බෙදාගත හැකි විය. කන්‍යාරාමයෙන් පිටවීමට චිත්‍රා ගත් තීරණය ඇගේ මිතුරිය අගය කළ කළාය. එසේම, ඇගේ තීරණය ගැන සාකච්ඡා කිරීමට ඇයට නිදහස ලබා දුන් මිතුරු පූජකවරයා ද එයට දායක වූවාය.
මේවා 1960 ගණන්වල සමාගමික සභාවෙන් (Ecumenical Council) පසුව මතු වූ කතෝලික චින්තනයේ සංකීර්ණ අංගයන් වේ. ක්‍රිස්තියානි ආගමේ මේ පැත්ත නොදන්නා බෞද්ධයන්ට වැඩවසම් අදහස්වලින් තොර ක්‍රමයක් ගැන මෙමගින් ඉගෙන ගන්නට හැකිය. ඊට පටහැනිව, සිංහල-බෞද්ධ දෘෂ්ටිවාදය බෞද්ධ දර්ශනයේ අවිහිංසාව සහ තාර්කික වටිනාකම්වලට පටහැනිව ලෞකික කලාපවල පවා වැඩවසම් වටිනාකම් නැවත නිර්මාණය කරමින් ඒවා ආයතන හා භාවිතයන් තුළට ගෙන එන බව පෙනේ. විවිධ ජීවන රටාවන් සහ හැසිරීම් තෝරා ගැනීමට කාන්තාවන්ට වැඩි නිදහසක් ලබා දෙන ප්‍රගතිශීලී පල්ලියක් ද චිත්‍රපටයේ පෙන්වයි. රෙපරමාදු භක්තිකයෙකු වන (මෙතෝදිස්ත) උදන්, ලූතර්ගේ ප්‍රතිසංස්කරණයෙන් පසු ඉවත් වූ රෙපරමාදු ආගම විසින් අත්හරින ලද, කතෝලික පල්ලිය සතු පොහොසත් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර කෙරෙහි ආකර්ශනය වී ඇති බවක් ද පෙනේ.
චිත්‍රා සහ ලයනල්ගේ සැලකිය යුතු සමාජ සහ ආගමික වෙනස්කම් සිංහල ශෛලියේ චිත්‍රපටයක නම් නාටකීය ඛේදවාචක ලෙස නිරූපණය විය හැකිය. එහෙත්, උදන්ගේ චිත්‍රපටයේ අප දකින්නේ ඔවුන් ආදරයෙන් බැඳෙමින් වියපත් වන ආකාරයයි. ඔවුන්ගේ දරුවෝ ඔවුන්ට ලංකාවේ දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් රැකවරණය ලබා දුන් විදේශ රටක හැදී වැඩෙති. මේ අනුව, මෙම කැපී පෙනෙන යුවොලට සහ ඔවුන්ගේ දරුවන් දෙදෙනාට රැකවරණය සහ බලාපොරොත්තුව ලබා දීමෙන් ඕස්ට්‍රේලියාව ද බැබළෙයි.
මා දකින පරිදි, මෙම චිත්‍රපටය ලංකාවේ කතෝලික පල්ලියේ සමාගමික වටිනාකම් (පුළුල් අනුකම්පාව සහ පොදු අභිලාෂයන්) සඳහා උපහාරයකි. එය එකිනෙකා කෙරෙහි ස්ථාවරව බැඳීමේ දුර්ලභ හා ප්‍රීතිමත් ආදරයේ කතාවකි. ලංකාවේ විශාල අනතුරක් පවතින අවස්ථාවක ඔවුන් පෙනී සිටි දේශපාලන හා සදාචාරාත්මක වටිනාකම් පිළිබඳ කතාවකි.
චිත්‍රපටයේ ප්‍රදර්ශන වාර කිහිපය තුළදී ජවිපෙ ඉතිහාසය (කාන්තාවන්ගේ සහ වාර්ගික සහ ආගමික සුළුතරයන්ගේ භූමිකාව) පිළිබඳ ප්‍රසිද්ධ කතිකාවක් නිර්මාණය කළ හැකි වන්නට ඉඩ තිබේ.

සටහන - ලලීන් ජයමාන්න